Corona Sonrası Bizi Hangi Gelecek Bekliyor?

Corona sonrası toplumların nasıl organize olacağı ve ülke yönetimlerinin nasıl şekilleneceği konusunda birbirine zıt görüşler var. Yuval Nohah Harrari gibi bazı düşünürler ulusların içlerine kapanacağını hatta birçok ülkede merkeziyetçi ve totaliter eğilimlerin ağırlık kazanabileceğini söylüyor.  

Bazıları ise tam tersine, Corona salgını gibi bütün dünyayı etkisi altına alan salgınlara karşı etkili mücadelenin ancak uluslararası iş birliği ile mümkün olacağını savunuyor. Hatta Corona virüs sonrasında kutuplaşmaların azalacağını bile savunanlar var. 

Herkes küresel salgın öncesi hangi görüşe sahipse o görüşün hayata geçeceğini söylüyor. Daha doğrusu kendi düşüncesinin gerçekleşeğini umut ediyor.

Küresel salgın sonrasında siyasi ve ekonomik iklimin nasıl olacağını şimdiden bilmek imkânsız ama kısa dönemde bazı ürün ve hizmetlerin nasıl etkileneceğini tahmin etmek daha kolay.

Küresel salgın sonrasında hiç şüphesiz insanlar hijyenlerine daha çok dikkat edecekler. Bu davranış değişikliği kalıcı olacak ve hijyenle ilgili ürün ve hizmet satan bütün markalar bundan olumlu etkilenecekler.

İnsanlar yakın temastan sakınacaklar. Bu davranış değişikliğinin ne kadar kalıcı olacağını tahmin edemeyiz. İnsanların aynı havayı soludukları ve birbirleriyle yakın temasta oldukları lokantalar, eğlence mekanları, futbol gibi canlı seyirciye hitap eden spor sektörleri bir süre bu durumdan olumsuz etkilenecek.

Salgın öncesi yavaş bir yükselişte olan video konferans ve uzaktan eğitim trendi hissedilir bir sıçrama gösterip yükselişini hızlandıracak. Salgın döneminde daha çok insanın öğrendiği ve alışkanlık edinmeye başladığı bu uygulamalar insanların hayatlarında kalıcı olacak. İnsanlar toplantılar için gereksiz seyahat etmek yerine daha çok video konferansla toplantı yapacak ve daha az seyahat edecekler. Bundan başta hava ulaşımı olmak üzere bütün ulaşım sektörleri olumsuz etkilenecek. Bu etkinin hangi şiddette ve ne kadar süreceğini hep birlikte göreceğiz.

Uzaktan çalışma yaygınlaşacak. Yaptıkları iş, uzaktan çalışmaya elverişli olan beyaz yakalı çalışanlar daha çok evlerinde çalışacaklar. Uzaktan çalışma Corona öncesinde de vardı. Corona salgını bu uygulamayı aniden artırdı. Salgın sonrasında da bu eğilim yükselerek devam edecek.

Corona sonrası hayatta, uzaktan çalışma imkânı olanların uzaktan çalışması, uzaktan eğitim ve video konferans uygulamaları meşrulaşacak. Eskiden marjinal olan bu davranışlar bundan sonra normal kabul edilecek.

Yine de ben video konferans ve uzaktan çalışma gibi uygulamaların bütün iş hayatını kapsayacak kadar yaygınlaşacağını düşünmüyorum. Çünkü toplam çalışanlar içinde işleri uzaktan çalışmaya elverişli olanlar zaten küçük bir oran oluşturuyor. Benzer şekilde bütün toplantıların da video konferansla yapılması mümkün değil.

Doğası gereği teknolojilerin yaygınlaşması zaman alır. Video konferans, uzaktan çalışma ve uzaktan eğitim Corona öncesi dünyada da vardı ve bu uygulamalar zaten belirli bir hızla yaygınlaşıyordu. Corona salgını bu uygulamaların kullanımını birden artırdı ve bundan sonra da bu uygulamaların kullanımı, sıçradıkları yeni seviyeden, artmaya devam edecek. Fakat insanlar bu yeni alışkanlıkları edinmeye başladılar diye artık bir daha kimse yüz yüze toplantı yapmayacak, kimse işe gitmeyecek, kimse okula gitmeyecek gibi çıkarımlar yapmak elbette mümkün değil.

Uzaktan çalışma ve video konferansın yaygınlaşması uzun dönemde çalışma mekanlarını değiştirecek. Ofisler küçülecek. Bu gelişmeden gayrimenkul sektörü olumsuz etkilenecek. Ama bu sonuçlar hemen yarın karşımıza çıkmayacak. 

Gelişmiş ekonomilerin toplam ticareti içinde yaklaşık %10 payı olan online alışveriş, bu küresel salgın döneminde, hissedilir bir sıçrama gösterdi. Bundan sonra da yeni seviyesinden artışı devam edecek. Bu gelişmeden online ticaret yapan, kargo ve lojistik hizmeti sağlayan şirketler olumlu etkilenecek.

Corona salgını, dünyanın 1918 yılındaki 50 milyon insanın öldüğü İspanyol Gribinden sonra yaşadığı en önemli salgın. Bu salgın dünyada herkesi şu ya da bu şekilde etkiledi. İnsanlar aylarca evlerine kapandı, çalışamadıkları için gelirleri azaldı. 

Bu salgından toplumların nasıl etkileneceğini, siyasi ve ekonomik sistemlerin nasıl değişeceğini, uluslararası ilişkilerin hangi yöne çevirileceğini şimdiden bilmek mümkün değil.  

Salgın sonrası dönemde herkesin düşüncelerinde ve davranışlarında bazı değişiklikler olacağı kesin. İnsanlar değişen bakış açıları, azalan gelirleri ve edindikleri yeni alışkanlıklarla bazı satın alma tercihlerini değiştirecekler. Bu değişiklikler bütün ekonomilerde bütün sektörleri olumlu ya da olumsuz etkileyecek. 

Ben sokağa çıkma yasaklarının kalkması ve ekonomilerin normal işleyişlerine yeniden dönmesiyle birlikte insanların eski hayatlarına, eski alışkanlıklarına en kısa zamanda geri dönmek için çaba gösterecekleri düşüncesindeyim. 

İnsanların uzun yıllar boyunca edindikleri alışkanlıkların bu salgın sonrasında kökten değişeceğine inanmıyorum. Doğası gereği sosyal bir varlık olan insan bundan sonra da birlikte çalışmaya, birlikte eğlenmeye, birlikte yaşamaya devam edecek. 

Konuyla İlgili Makale ve Linkler

1. Yuval Noah Harari: the world after coronavirus, Financial Times, 20 Mart 2020
2. Peter C. Baker, We can’t go back to normal’: how will coronavirus change the world?, The Guardian, 31 Mart 2020
3. Nuran Kılınc, Philip Mirowski: "Salgın sonrası solcu bir topluma uygun olmayacak, neoliberal tedbirlerin alınmasını hızlandıracak", Medyascope, 30 Nisan 2020
4. Coronavirus Will Change the World Permanently. Here’s How. Politico Magazine,19 Mart 2020
5. Simon Mair, What will the world be like after coronavirus? Four possible futures, Conversation.com
6. Jerry Daykin, What we Learnt From Accidentally Printing Over a Billion QR codes on Cadbury Chocolate, Linkedin, 26 Nisan 2020
7. Les Binet. Marketing in a Recession: 10 Things to Remember
8. Byron Sharp, What to do in a Recession,
9. Mark Ritson, The best marketers will be upping, not cutting, their budgets
10. Temel Aksoy. Ekonomik Durgunlukta Pazarlamayı Nasıl Yönetmek Gerekir?
11. Temel Aksoy. Krizde Ne Yapmalı?
12. Temel Aksoy. Krize Çare Yenilenmektir
13. Temel Aksoy, 2020 Salgını Markaları Nasıl Etkileyecek
14. Temel Aksoy,Markalara Söylemesi Kolay Tavsiyeler