Etkili Liderlerin Dört Temel İlkesi

04 Şubat, 2025

Lider, yönettiği insanların hayatlarında olumlu değişiklikler yapan insandır. Gerçek lider; liderlik yaptığı insanlara hizmet eder, onların refahını yükseltmek için çalışır.

İnsanın liderlik yapması için mutlaka bir ülkeyi, bir kurumu, bir şirketi ya da bir takımı yönetmesi gerekmez. Hayatta herkesin liderlik yaptığı durumlar vardır. Ailesinin ya da arkadaşlarının yararına aldığı kararlarla onların daha iyi bir duruma ulaşmalarını sağlayan her insan liderdir. En yalın tanımıyla liderlik; insanların kendi yararlarına olacak adımları atmaları için, onları etkilemek, doğru yöne sevk etmektir. (Jim Anderson)

Peki, bir insanın, diğer insanlara faydalı olmak için, hangi özelliklere sahip olması gerekir? Harry M. Jansen Kraemer Jr, bir liderin insanlara faydalı olması için, dört temel ilkeyi benimsemesi gerektiğini söyler.

Liderliğin Birinci İlkesi: Farkındalık

Liderliğin birinci ilkesi farkındalıktır. Bütün liderler farkındalıkları yüksek insanlardır. Kendi zayıf ve güçlü yönlerini bilirler. Kendilerine karşı dürüsttürler. Varmak istedikleri hedefleri nettir. Neyi neden yaptıklarının farkında oldukları için önceliklerini belirler ve buna göre davranırlar. Ailelerine, özel hayatlarına, hangi işlere ne kadar zaman ayıracaklarını belirlerken zihinleri berraktır.

Liderler kendi zayıf ve güçlü yanlarını bildikleri için diğerlerinin de güçlü ve zayıf yönlerini bilirler ve bu farkındalıkla karar alırlar. Kendini tanımayan, farkındalığı düşük; öfkesinin ya da sevincinin, takdirinin ya da yergisinin nedenlerini bilmeyen insan liderlik yapamaz. Liderlerin, kendilerine sürekli sordukları sorular vardır. Bu sorular, onların gündelik hayatlarının bir parçasıdır:

Bugün yaptıklarım, gerçekten yapmak istediklerim miydi? Planladıklarımı yapabildim mi?
Mecbur kaldığım için yaptığım bir şey oldu mu? Bunun nedenleri neydi?
Yapmak istediğim ama yapamadığım bir şey oldu mu? Olduysa neden oldu? Bunu ne zaman yapabilirim?
İnsanlara nasıl davrandım? Kendim gibi olmadığım davranışlarım oldu mu? Düzeltmem gereken bir durum var mı?
Bugün öğrendiğim önemli bir şey var mı? Varsa bu, benim yarınki kararlarımı nasıl etkileyecek?

Farkındalığı yüksek liderler kendilerine her gün düzenli olarak bu soruları sorarlar. Değiştirmek istedikleri tutum ve davranışları varsa bunları hayata geçirirler. En yakınlarından başlayarak insanlar için rehberlik yaparlar. Farkındalığı yüksek her lider, diğer insanların da kendi değerlerini keşfetmesini sağlar.

Liderliğin İkinci İlkesi: Denge

Liderliğin ikinci ilkesi, dengedir. Denge bir insanın anlaması ve uygulaması gereken önemli bir kavramdır. Çalışmak, dinlenmek, adalet, sürdürülebilirlik gibi önemli konuların temelinde denge kavramı vardır.

Denge, olaylara ve durumlara bütün açılardan çok yönlü bakmayı sağlar. Lider kendi görüşünü ileri sürerken, kendine karşı olan görüşleri dinler ve değerlendirir. Bir tartışmayı yönetirken ilgili bütün görüşlerin dikkate alınmasını ve tartışılmasını sağlar. Bir konuda karar alırken o karardan etkilenecek bütün tarafları dikkate alarak karar verir. Bugün için çalışırken, yarını da düşünür. Kendi şirketinin çıkarını korurken, bütün paydaşların ve toplumun refahını da düşünür.

Gerçek lider her konuda bilgi sahibi olamayacağını ve her sorunun cevabının kendisinde olmayacağını bilir. Kendi görüşlerini kolayca gözden geçirip, daha üstün bir fikri benimseyebilir.

Liderlik haklı çıkmak değil doğru işlerin yapılmasını sağlamaktır. Liderler denge kavramını özümsedikleri için doğru işleri yapmaya odaklanırlar.

Liderler dengenin ne demek olduğunu bildikleri için her zaman ve her durumda; kendileri-diğerleri, bugün-yarın arasında adil, sürdürülebilir, etkili kararlar alırlar.

Liderliğin Üçüncü İlkesi: Güven

Liderliğin üçüncü ilkesi kendine güvendir. Kendine güvenen insanlar; kendilerini oldukları gibi kabul eden, güçlü ve zayıf yanlarını bilen, sürekli öğrenmeye ve gelişmeye açık insanlardır. Hangi alanlarda yetkin olduklarını bilir, kendilerinden daha yetkin insanlarla çalışmaktan memnun olurlar.

Kendine güvenen insanlar düşündüklerini söylemekten çekinmezler. Bir konuyu tartışırken başkalarını memnun etmek için değil, kendi fikirlerini anlatmak için konuşurlar. İfade ettikleri fikirleri –eğer daha iyi bir seçenek varsa- değiştirmekten çekinmezler. Ama hiç bir koşulda, kendilerinden daha yukarıdaki ya da kendilerine bağlı insanları memnun etmek adına, inanmadıkları bir fikir ileri sürmezler.

Kendi fikrini yüksek sesle ifade etmek kadar, başkalarının fikirlerini dinlemeye açık olmak ve gerektiği durumlarda kendi fikrini değiştirmek ancak kendine güvenen insanların yapabileceği bir iştir.

Kendine güvenmek, sadece kendi fikrini ifade etmekle sınırlı değildir elbette. Kendine güvenmek, insanın kendi yoluna devam edeceğine ya da yeni yollar bulacağına olan inancıdır. Hayat kimse için, sadece güzelliklerden ve iyiliklerden ibaret değildir. Kendine güvenen insanlar, düştükleri zaman kalkmasını ve yollarına devam etmesini bilen insanlardır. Liderlerin en önemli özelliği, yollarına devam etme kararlılıklarıdır.

Liderliğin Dördüncü İlkesi: Alçak Gönüllülük

Liderliğin dördüncü ilkesi alçak gönüllüktür. İnsan hiç bir zaman kim olduğunu ve nereden geldiğini unutmamalıdır. Muhatap olduğu insanların haklarına saygı göstermelidir.

Tevazu sahibi olmak demek, bir başarı elde edildiği zaman, bu başarıya katkı veren insanların hakkını teslim etmek demektir. Tevazu sahibi olmak demek, insanın elde ettiği başarılarda şansın da etkisinin olduğunun bilincinde olmak ve bunu yüksek sesle ifade etmek demektir.

Tevazu sahibi olan insanlar, başarılı oldukları zaman, tutum ve davranışlarını değiştirmezler. Başarının sarhoşluğuna kapılıp, kendi kişiliklerinin dışına çıkmazlar. Alçak gönüllü insanlar yükseldikleri zaman daha nazik olurlar.

Etkili liderlerin sahip olduğu bu dört özellik, herkeste az ya da çok zaten var olan özelliklerdir. İsteyen herkes -eğer kararlılık gösterirse- bu özellikleri geliştirip liderlik yapmayı öğrenebilir.

Not: İlk kez Ağustos 2015 tarihinde yayınladığım bu yazıyı düzenleyerek yeniden yayınladım.